چگونه کودک 1 ساله‌تان را از وسایلی که نمی‌خواهید به آن دست بزند دور نگه می‌دارید؟ اگر کودک خردسال‌تان مشت بزند چه کار می‌کنید؟ چگونه احترام گذاشتن به بزرگترها را به نوجوان‌تان یاد می‌دهید؟
کودکان در هر سنی که باشند، موضوع مهم در تربیت‌شان، ثبات و جدیت در قوانین است. اگر والدین خودشان قوانینی که وضع کرده‌اند را جدی نگیرند، مسلم است که کودکان‌شان نیز همین کار را خواهند کرد. می‌توانید از مطالب (تربیت کودک، اختلالات رفتاری کودکان، روانشناسی کودک) برای ارتقاء سطح تربیت فرزندتان استفاده کنید.
در اینجا به نکاتی در مورد تربیت کودکان‌تان از زمان نوزادی تا نوجوانی اشاره می کنیم:
0 تا 2 سال
نوزادان و نوپایان به طور طبیعی کنجکاو هستند. به همین دلیل باید اشیاء ممنوع و خطرناکی مانند تجهیزات تلویزیون و ویدئو، باندها، جواهرات و به ویژه وسایل بهداشتی و داروها را از دسترس‌شان دور نگه دارید.
وقتی فرزندتان به سمت یک شی‌ء خطرناک حرکت می‌کند، آرام به او بگویید: "نه" یا کودک را از آن‌جا بردارید و حواس او را به یک چیز دیگر مشغول کنید.
روش فاصله انداختن می‌تواند روش تربیتی بسیار خوبی برای کودکان نوپا باشد. برای مثال برای کودکانی که غذا را پخش یا پرت می‌کند، باید توضیح داد که چرا کار آنها قابل قبول نیست و برای یک تا دو دقیقه او را به یک جای دورتر -مثل صندلی آشپزخانه یا پله‌ها- ببرید تا آرام شود (فاصله انداخن طولانی برای کودکان نوپا اثر ندارد). برای استفاده از این روش تربیتی، سکوت تربیتی را بخوانید.
خیلی مهم است که یادتان باشد به هیچ عنوان نباید کودکان را در هر سنی که باشند تنبیه بدنی کنید. به‌خصوص اینکه نوزادان و کودکان نوپا قادر نیستند رابطه بین رفتار بد و تنبیه بدنی را درک کنند. آنها فقط درد آن را احساس خواهند کرد.
فراموش نکنید که کودکان با دیدن بزرگترها، به‌خصوص والدین‌شان، یاد می‌گیرند. دقت کنید که رفتارهای‌تان الگوی مناسبی برای فرزندان‌تان باشد. وقتی خودتان همیشه وسایل‌تان را مرتب کنید، فرزندتان هم یاد می‌گیرد که بعد از بازی کردن اسباب‌بازی‌های خود را جمع کند.
3 تا 5 سال
هر چه فرزندتان بزرگتر شود بهتر روابط بین عمل و نتایج آن را درک خواهد کرد، بنابراین می‌توانید قوانین خانه را به او یاد بدهید.
قبل از اینکه فرزندتان را برای رفتاری تنبیه کنید، چیزی که از او انتظار دارید را برایش توضیح دهید. مثل: اولین باری که فرزند 3 ساله‌تان برای تزیین کردن دیوار اتاق نشیمن از مداد رنگی‌هایش استفاده کرد، باید برای او توضیح دهید که اجازه این کار را ندارد و اگر دوباره این کار را تکرار کند چه اتفاقی میفتد و حالا باید دیوار اتاق را خودش تمیز کند یا دیگر نمی‌تواند تا آخر آن روز از مداد رنگی‌هایش استفاده کند.
اگر چند روز بعد این اتفاق تکرار شد به او یادآور شوید که مداد رنگی فقط برای استفاده روی کاغذ است و فرجامی را که گفته بودید با انجام این کار او، انجام می‌دهید، عملی کنید.
هرچه والدین زودتر این الگوی "من قوانین را تعیین می‌کنم و از تو انتظار دارم گوش دهی و نتایج آن را بپذیری" را مقرر کنند، بهتر خواهد بود. با اینکه بعضی اوقات برای والدین راحت‌تر است که گاهی بعضی از رفتارهای بد را نادیده بگیرند و آن تنبیه همیشگی را برای آن اجرا نکنند، اما این رویکرد جالبی نیست. داشتن ثبات قدم، رمز تربیت مؤثر است و تصمیم‌گیری در مورد قوانین برای والدین خیلی مهم است (والدین به همراه هم نه به طور جداگانه).
وقتی تصمیم گرفتید که چه رفتارهایی باید مورد تنبیه قرار بگیرند، فراموش نکنید که برای رفتارهای خوب هم پاداش تعیین کنید. اثرات مثبت آفرین گفتن‌ها را دست کم نگیرید، تربیت کردن فقط تنبیه نیست، بلکه شناختن رفتارهای خوب هم هست. برای نمونه، اینکه بگویید، "من به تو افتخار می‌کنم که اسباب بازی‌هایت را به بقیه کودکان هم دادی" اثر بیشتری نسبت به تنبیه کردن کودک به خاطر رفتار عکس آن دارد. دقت کنید، زمانی‌که می‌خواهید فرزندتان را تحسین کنید، کاری که برای آن تحسین میشود را مشخص کنید.
اگر فرزندتان صرف نظر از واکنش شما، رفتار غیر قابل قبول خود را ادامه داد، جدولی درست کنید که هر کدام از روزهای هفته در آن یک خانه داشته باشند. تصمیم بگیرید که قبل از تنبیه چند مرتبه فرزندتان می‌تواند یک رفتار بد را تکرار کند یا چند مرتبه باید یک رفتار خوب را نشان دهد تا به او پاداش بدهید.
جدول را روی یخچال نصب کنید و هر روز رفتارهای خوب و بد را در آن یادداشت کنید. این سبب میشود حساب کارها در دست شما و فرزندتان باشد. اگر این روش اثر داشت، فرزندتان را برای یاد گرفتن کنترل رفتارهای بد خود تشویق کنید.
برای کودکان این سن روش فاصله انداختن (سکوت تربیتی Time Out) نیز می‌تواند اثر داشته باشد. محل مناسبی را به این منظور تعیین کنید که هیچ چیزی برای پرت کردن حواس در آن نباشد و سبب شود که فرزندتان در آن محل به رفتار خود فکر کند. یادتان باشد، فرستادن کودک به اتاقی که در آن کامپیوتر، تلویزیون یا امثال آن هست، هیچ اثری نخواهد داشت. طول مدت زمان را طوری انتخاب کنید که بر فرزندتان اثرگذار باشد. متخصصین می‌گویند که به ازای هر سال از سن، یک دقیقه زمان لازم است. برخی دیگر از متخصصین سفارش می‌کنند که این فاصله را تا مدتی ادامه دهید که کودک آرام شود.
خیلی مهم است که کار درست را به فرزندمان یاد بدهیم نه اینکه فقط بگوییم چه کاری غلط است. برای نمونه به جای اینکه بگویید "روی مبل نپر" سعی کنید بگویید، "بنشین روی مبل و پاهات رو بگذار روی زمین"
6 تا 8 سال
روش فاصله انداختن و عاقبت کار، روش‌های تربیتی مفیدی برای این گروه سنی است.
در مورد این گروه سنی هم داشتن ثبات قدم در تربیت نقش مهمی دارد. سعی کنید به هر حرفی که می‌زنید عمل کنید، در غیر این صورت قدرت و نفوذ خودتان را زیر سؤال می‌برید. کودکان باید باور کنند که به هر حرفی که می‌زنید عمل می‌کنید. این به آن معنی نیست که نمی‌توانید یک شانس دوباره به کودکتان بدهید، اما باید کاری که می‌گویید را انجام دهید و در واقع شما در عمل باید همان چیزی باشید که می‌خواهید کودکتان از آن پیروی کند نه اینکه تنها راجع به رفتارهای خوب حرف بزنید و خودتان برعکس آن‌را عمل کنید.
دقت کنید در موقع عصبانیت تهدیدهای تنبیهی غیر واقعی تعیین نکنید (در را ببند و گرنه دیگه اجازه نمیدم تلویزیون تماشا کنی!) زیرا انجام ندادن آن تهدید، همه تهدیدهای شما را بی اثر جلوه می‌دهد.
تنبیه بزرگ نیز، قدر و ارزش شما را به عنوان پدر یا مادر از بین می‌برد. اگر دختر یا پسرتان را برای یک ماه تنبیه کنید، او دیگر انگیزه‌ای برای تغییر رفتارش نخواهد داشت زیرا دیگر همه چیز از او گرفته شده است. فراموش نکنید اگر همیشه برای هر کاری عصبی باشید در نهایت فرزندتان از شما حساب نخواهد برد؛ چون نقطه اوج تنبیه شما را دیده است.
9 تا 12 سال
کودکان این گروه سنی را نیز مانند سایر گروه‌های سنی می‌توان با مسئولیت‌پذیری و به عهده گرفتن پیامدهای کارهای‌شان تربیت کرد. وقتی کودکان بزرگ می‌شوند و استقلال و مسئولیت بیشتری می‌خواهند، آموزش کنار آمدن با نتیجه رفتارشان روشی مؤثر و مناسب برای تربیت آنهاست.
به طور مثال، اگر تکالیف خانه کودک پنجم دبستانی‌تان تا موقع خواب تمام نشده است، آیا باید او را بیدار نگه دارید تا تکالیفش را انجام دهد یا خودتان به او کمک کنید؟ هیچ‌کدام! اگر این کارها را بکنید فرصت دادن یک درس مهم به او را، از دست می‌دهید. اگر تکالیف او کامل نیست، فرزندتان بدون تکلیف فردا به مدرسه خواهد رفت و پیامدهای گرفتن نمره منفی را تحمل خواهد کرد.
برای والدین طبیعی‌ست که بخواهند فرزندانشان را از اشتباه نجات دهند، اما در طولانی مدت با اجازه به انجام این اشتباهات گاه‌گاه، لطف بزرگی در حق فرزندانشان می‌کنند. کودکان متوجه می‌شوند که رفتار نادرست چه معنایی دارد و احتمال دارد آن اشتباه را دیگر تکرار نکنند. اگر فرزندتان از نتایج طبیعی رفتارهایش درس نمی‌گیرد، خودتان مشکلات را برای او توضیح دهید تا رفتارش اصلاح شود.
13 سال به بالا
تا اینجا پایه و زمینه تربیتی فرزندتان را آماده کرده‌اید. فرزند شما می‌داند که از او چه انتظاری می‌رود و شما به حرفی که در مورد مجازات و رفتار بد می‌زنید عمل می‌کنید. اینجا نباید همه چیز را رها کنید؛ برای نوجوانان هم تربیت به اندازه کودکان اهمیت دارد. درست مانند کودک 4 ساله‌ای که لازم است برای او زمان خواب مشخص کنید، فرزند نوجوان‌تان هم نیاز به تعیین حد و مرز دارد.
در مورد انجام تکالیف، ملاقات دوستان و ارتباط با جنس مخالف برای او قانون تعیین کنید و در این موارد از قبل با او حرف بزنید تا هیچ سوء تفاهمی ایجاد نشود. نوجوان شما ممکن است هر‌از گاهی شکایت کند اما خواهد فهمید که کنترل او به دست شماست. نوجوانان هم می‌خواهند که برای آنها محدوده تعیین شود و در زندگی‌شان قانون باشد، حتی اگر آزادی و مسئولیت بیشتری به آنها بدهید.
وقتی نوجوان‌تان قانونی را می‌شکند، گرفتن امتیازات‌شان بهترین روش برخورد به نظر می‌رسد. فراموش نکنید که کنترل بعضی از مسائل را به فرزند نوجوان‌تان بدهید. این کار نه تنها تعداد دعواها و مشاجرات شما را کمتر می‌کند، بلکه موجب میشود به تصمیمات شما احترام بگذارد و در واقع مرز بین استقلال و آزادی را به او نشان داده‌اید. می‌توانید او را در مورد لباس‌ها، مدل مو یا وضعیت اتاق آزاد بگذارید تا خودش تصمیم‌گیری کند. با بزرگتر شدن فرزندتان، حیطه این کنترل گسترده‌تر میشود. فراموش نکنید که در همه لحظات باید به شخصیت و حریم شخصی او احترام بگذارید تا او هم در آینده به شما احترام بیشتری بگذارد.
خیلی خوب است که روی نقاط مثبت متمرکز شوید. به عنوان مثال، با اجازه دادن به او برای دیرتر برگشتن به خانه، به جای زودتر قرار دادن ساعت رفت و آمد به عنوان تنبیه، رفتاری مثبت نشان دهید.
نکاتی درمورد تنبیه بدنی
برخی از معایب استفاده از تنبیه بدنی شامل موارد زیر هستند:
برای کودکی که دنبال توجه است، این نوع تنبیه حتی نوعی پاداش است. در هر حال برای این کودکان توجه منفی نیز بهتر از عدم توجه است.
در تربیت فرزندان مانند هر کار دیگر با مشکلاتی روبرو خواهیم شد . اگر والدین از روش های صحیح تربیتی آگاه باشند ، باتمرین و به مرور زمان تجربه و مهارت آنان افزایش خواهد یافت ودرتربیت فرزندشان موفق تر خواهند بود.
آنچه در زیر می آید ، برخی اصول تربیتی است که برای آشنایی مقدماتی مطرح می گردد
۱) درکوتاه مدت انتظار پیشرفت زیادی نداشته باشید
۲) توقع خود را کم کنید و پیشرفتهای کوچک را نیز در نظر بگیرید
۳) در هرزمان تنها روی یک مشکل تمرکز نمایید
۴) با دید مثبت نگاه کنید و هرگز از تحسین کودکتان غافل نباشید
۵) اهدافی را که در نظر دارید، بانیازهای کودکتان منطبق نمایید
۶) مادران و پدران لطفا هماهنگ عمل نمایید
با کودکان پرخاشگر چگونه رفتار کنیم؟
امروز هر یک از ما اگر خودمان را ارزیابی کنیم متوجه می شویم که هر روز به نحوی این گونه از فرزندانمان انتقاد می کنیم در حالیکه متوجه نیستیم اثرات سوء این انتقاد در آینده چه پیامدهایی به همراه خواهد داشت . در این گونه مواقع ، عیب جوئیها ، نق زدن نها ، تحقیر نمودن ها ، اهمیت ندادن های شما و . موجب عدم شکل گیری شخصیت واقعی خوب کودک ، نوجوان و یا جوان خواهد شد
در مقابل کودکی که می‌خواهد هر چیزی را به زور و با جیغ و فریاد به‌دست آورد، باید چه رفتاری داشت؟
- نباید به جیغ‌های آنها اعتنا کرد. وقتی یک کودک با جیغزدن یا پرخاشگری به خواسته‌های خود می‌رسد چون از این رفتار خود امتیاز و پاداش می‌گیرد و برایش لذت‌بخش است، بنابراین می‌آموزد كه این رفتار را تکرار کند. اگر پدر و مادر به جیغزدن فرزندان خود توجه كنند، این رفتار را در او تقویت می‌كنند.
• چه راهکاری برای جلوگیری از این رفتارها پیشنهاد می‌کنید؟
در چنین وضعیتی باید از تكنیك نادیده گرفتن، استفاده كرد. یعنی وقتی یك كودك تلاش می‌كند فراتر از قوانین و مقرراتی كه برایش وضع شده، امتیازی بگیرد ما باید از تكنیك نادیده گرفتن استفاده كنیم. یعنی در كنار او هستیم ولی نه به او نگاه می‌كنیم نه با او حرف می‌زنیم، فقط خودمان را مشغول می‌كنیم بدون این‌كه با او ارتباط برقرار كنیم. این طوری كودك متوجه میشود بدون ارتباط با پدر و مادر، هیچ لذتی برایش وجود نخواهد داشت. اگر این كار را ادامه دهیم رفتار ناپسندش را ترك می‌كند.
رفتار با کودکان لجوج
بسیار پیش می‌آید که والدین دو اشتباه متوالی انجام می‌دهند و کودک خویش را به سمتی هدایت می‌کنند که با لجاجت و گریه و سر و صدا به هدفش برسد.
۱- کودک را از چیزی که ضرر جدی یا مشکل خاصی ندارد محروم می‌کنند (یا به دلیل تنبلی خودشان، یا به این دلیل که به اشتباه فکر می‌کنند آن مسئله مشکل ایجاد می‌کند.)
۲- پس از اینکه کودک اندکی سر و صدا کرد آن را به او می‌دهند.
وقتی اولین بارها این اتفاق می‌افتد کودک می‌آموزد که لجاجت کردن با چاشنی سر و صدا و گریه، راه مناسبی برای رسیدن به خواسته‌هاست. تا اینکه بعد از مدتی دیگر راهی بهتر از این نخواهد شناخت.
برای این که کودک شما دچار این رفتار نشود باید به چند نکته توجه داشته باشید:
۱- هرگز به خاطر بی حوصلگی یا تنبلی، او را از چیزی که برایش ضرری ندارد، محروم نکنید.
۲- اگر تشخیص دادید چیزی را نباید در اختیار او بگذارید یا کاری را نباید برایش انجام دهید، با اصرار و گریه او نباید بی‌حوصله شوید و حرفش را گوش کنید.
۳- اگر می‌خواهید از حرف خود برگردید باید راهی انتخاب کنید که کودک متوجه شود به خاطر گریه او از تصمیم خود برنگشته‌اید.
اگر کودک شما به هر دلیلی الآن دچار این حالت شده است یکی از راه حل ها این است که
اولا: منطقی باشید و بی‌دلیل حرفی نزنید که مجبور شوید (به خاطر نداشتن دلیل محکم) از آن برگردید.
ثانیا: اگر بند قبل را رعایت می‌کنید، می‌توانید این مرحله را هم اجرا کنید. اگر کودک شما برای چیزی که به صلاحش نیست، شروع به گریه و لجاجت کرد، باید تحمل کنید. برای این کار بهتر است موقعیتی را انتخاب کنید که مهمان ندارید یا مهمانی نیستید، چرا که گریه کودک شما ممکن است حوصله دیگران را به سر ببرد و آنها از به حمایت از او برخیزند و کار شما را خراب کنند.
تربیت صحیح فرزند و برقراری ارتباط مناسب با او از اصول زندگی به شمار می رود
قوانین تربیت فرزندان
کودکان باید به طور کامل با حد و حدود و خط قرمزها آشنا باشند و به وضوح بدانند چه کارهایی پذیرفته و کدام یک غیر قابل قبول هستند. با تعیین حد و حدود برای فرزندتان مشخص می کنید، از وی چه انتظاری دارید و محدوده آزادی عمل او تا کجاست.
این ده قانون تربیت مهم ترین اصول تربیتی هستند که بیش ترین کارآمدی را دارند و در اکثر موارد صدق می کنند.
1 - تحسین و پاداش
در اصول تربیتی فرزندان بهترین پاداش برای کودکان تعریف، تمجید، تحسین و محبتِ شماست.
استفاده از اسباب بازی و خوراکی های متنوع برای پاداش به کودکان اامی نیست. شاید استفاده از تابلوی ساده ای که در آن ها رفتار خوب فرزندتان را با یک ستاره پاداش دهید، موثرترین تمجید از وی باشد.
2 - ثباتِ قدم و استمرار
وقتی مقرراتی را برای کودکتان تعیین می کنید، نباید آن را به سادگی تغییر دهید.
اغلب والدین برای برقراری آرامش در خانه و یا پایان دادن به گریه فرزندانشان، قوانین را نقض می کنند اما اگر قاعده ای را تعیین کردید، هیچ کس (همسرتان، مادربزرگ و حتی خود شما) نباید آن را نقض کند و همگی باید آن را محترم بشمارید. قانون وقتی قانون است که همه آن را رعایت کنند و در برابر آن مطیع باشند. اگر در جامعه امروزین ما رعایت قانون نهادینه نشده به علت این است که والدین قواعد مناسبی تعیین نکرده اند و اصول تربیتی را زیر پا گذاشته اند.
3 - برقراری روال معین
نظم و روال مشخصی را در خانه برقرار کنید. مهم ترین اصول تربیتی در برقراری روال معین در زندگی؛ تعیین وقت دقیق خوابیدن، بیدار شدن و غذا خوردن است. وقتی روال مشخصی را در زندگی برقرار کردید، فقط در موارد خاص مانند زمان سفر یا بیماری می توانید کمی انعطاف به خرج دهید.
تربیت صحیح فقط با وجود نظم امکان پذیر است اما این فقط فرزند شما نیست که باید نظم را رعایت نماید بلکه تمام اعضای خانواده باید منظم باشند تا کودک منظم زندگی کند و امکان تربیتش فراهم شود. تعیین روال مشخص، چهارچوبِ برنامه خانواده است و باید آن را حفظ کرد اما افراط نکنید و عاقلانه انعطاف به خرج دهید چرا که بی شک خانه پادگان نیست.
4 - حدو حدود و خط قرمزها
در اصول تربیتی کودکان باید به طور کامل با حد و حدود و خط قرمزها آشنا باشند و به وضوح بدانند چه کارهایی پذیرفته و کدام یک غیر قابل قبول هستند. با تعیین حد و حدود برای فرزندتان مشخص می کنید، از وی چه انتظاری دارید و محدوده آزادی عمل او تا کجاست.
5 - اصول تربیتی و نظم
حفظ حد و حدود و خط قرمزها با رعایت نظم امکان پذیر می شود و نظم یعنی نظارتی قاطعانه و عادلانه. برای برقراری نظم راه های متفاوتی مانند قاطعیت در صحبت کردن یا هشداری ساده با حرکت انگشت سبابه وجود دارد، اما نکته پر اهمیت این است که هرگز نباید نظم را با استفاده از خشونت و تنبیه برقرار کنید.
6 - هشدارها
هشدار دو نوع است.در هشدار نوع اول برنامه بعدی روزانه را به اطلاع کودک می رسانید. برای مثال به او اطلاع می دهید که به زودی باید آماده رفتن به تخت شود یا اینکه تا چند دقیقه دیگر سفره غذا پهن می شود. در هشدار نوع دوم رفتارِ نامناسب فرزندتان را به او گوشزد می کنید ، با توجه به اصول تربیتی به او فرصت می دهید تا رفتار خود را تصحیح کند.
7 - انتظارها
بهتر است به فرزندتان بگویید چه انتظاری از او دارید و چه رفتاری را می پسندید. برای این منظور ، با او راجع به خواسته هایتان صحبت کنید اما از ارائه توضیح اضافه، استدلال و پیچیده کردن موضوع پرهیز کنید و فقط نکته اصلی را به ساده ترین شکل ممکن بیان کنید. به خاطر بسپارید؛ توضیح های خود را متناسب با سن فرزندتان بیان کنید و از آن ها سوال کنید آیا متوجه شده که چرا چنین انتظاری از او دارید یا خیر، تا این که به تدریج نظم مورد نظر شما را بپذیرد.
8 - محدودیت ها
خونسرد بوده و بر اعصاب خود مسلط باشید. بدون شک تصمیم نهایی بر عهده شما والدین است. نافرمانی را نباید با خشم و فریاد پاسخ دهید، همچنین اجازه ندهید ، کودکان به سهولت با اعصابتان بازی کنند
9 - مسئولیت پذیری
کودکان در نهایت روزی بزرگ خواهند شد پس به آن ها اجازه رشد بدهید. به آن ها امکان دهید، کارهای کوچک را خودشان به تنهایی انجام دهند و موفقیت های هر چند ناچیز به دست آورند تا اعتماد به نفسشان پرورش یابد و مهارت های زندگی و توانایی های اجتماعی در آن ها تقویت شود. اما یادآوری می کنم که انتظارهای شما باید متناسب با سن و توانایی های آن ها باشد، در غیر این صورت به در اصول تربیتی به جای برنده شدن ، بازنده بودن را به فرزند خود می آموزید.
10 - آسودگی خیال و آرامش
وقتِ اختصاصی برای تمام اعضای خانواده (حتی خود شما) از اهمیت فراوانی برخوردار است.علاوه بر آن باید بدانید که قصه گفتن و در آغوش کشیدن کودک ، روش های مناسبی برای آرام کردن او و اصول تربیتی فرزند هستند.
به دلیل آن که توجه ترکیبی از تایید کلامی و غیر کلامی است، اعضای خانواده باید از طریق گفتار و رفتار، به یکدیگر اطمینان خاطر بدهند که برای همدیگر مهم و دوست داشتنی هستند و این قانون فقط شامل ِ حالِ کودکان نمی شود بلکه در مورد شما و همسرتان نیز صادق است.
منبع :tebyan.net
درباره این سایت